De mantra 'Saha naavavatu'

Enige tijd geleden raadde Swami Maheshananda mij aan dagelijks de mantra ‘Saha naavavatu’ te herhalen en over de betekenis ervan te mediteren. Swamiji is een zeer gerespecteerd vedanta-leraar en hoofd van Kayvaliyadhamashram in Lonavala, India. Het is de mantra van de leraar en de leerling. Swami zei dit niet zozeer om hem of mij in de rol van yogaleraar te bevestigen, maar omdat de betekenis van de mantra in deze bijzondere wereldtijd juist nu van grote betekenis is. Graag wil ik je meenemen naar waar mijn overpeinzingen over de mantra zo al toe geleid hebben. De mantra gaat als volgt;

OM SAHA NAAVAVATU SAHA NAU BHUNAKTU

SAHA VIERYAM KARAVAAVAHAI

TEJASVI NAAVA DHIETAAMASTU MAA VIDVIESHAAVAHAI

OM SHANTI, SHANTI, SHANTIH

Moge Dát ons (leraar en leerling) beschermen, ons voeden en ons de kracht geven om samen ijverig te studeren en dat onze studie Licht mag brengen in ons bewustzijn en dat er geen onenigheid moge heersen. OM vrede, vrede, vrede.

 

De mantra ‘saha naavavatu’ behoort tot de shanti-mantra’s, de vredesmantra’s. Het woord mantra betekent ‘het denken beschermen en overwinnen’. Er bestaan vele verschillende mantra’s voor vele verschillende doeleinden. Er zijn bija-mantra’s, klanken zonder letterlijke betekenis, maar die door hun trilling bepaalde krachten oproepen of bestendigen. Denk maar aan de klanken die je spontaan voortbrengt als je verwonderd bent (ahhh), of boos (bhoeee), iets vies proeft (bah), stout vindt (ohooo) of schrikt (ieeee).  Zo zijn er bija-mantra’s, of zaadklanken, om bijvoorbeeld het element aarde te activeren en zo geaardheid, stabiliteit te versterken. En zo heeft ieder element, iedere chakra zijn eigen klank en wordt de kwaliteit van dit chakra daarmee opgeroepen.

Dan zijn er mantra’s met een welbewuste, vaak filosofische betekenis die je bewust willen maken van de geweldige capaciteiten die wij als mens hebben. Een voorbeeld hiervan is ‘OM Shrie Ganeshaya namah’. Mijn groet aan Ganesha, waarbij Ganesha staat voor de eenheid van denken, spreken en handelen. Andere voorbeelden zijn “OM namah Shivaya”, OM namo Naraayanaaya. De naam van Shiva herhalen doet je eraan herinneren dat ware voorspoed niet in de wereld van namen en vormen gelegen is, maar dat voorspoed je ware aard is. Naraayana staat voor dát wat woont in ieders hart. Er zijn momenten dat ik deze mantra tracht te herhalen, als ik er op dat moment tenminste aan wil denken, wanneer zekere bewindslieden of publieke figuren in mijn gedachten komen en minder fraaie beelden oproepen.

Het sanskriet is een uiterst nauwkeurige taal, het luistert misschien nog wel nauwkeuriger dan computertaal om geen fouten te maken. De juiste uitspraak is daarom van groot belang om de precieze betekenis tot uitdrukking te brengen.

 

Dan zijn er ook nog mantra’s die je kunt beschouwen als een gebed, een bede, een nederig verzoek of diepgemeende wens of voornemen die je uitspreekt. Een aantal van die mantra’s behoren tot de shanti-mantra’s en zijn al vele duizenden jaren oud. De mantra ‘Asato maa’, behoort daartoe, evenals de ‘Trayambakam-mantra’. Misschien schrik je algauw terug bij de gedachte een soort gebed in een vreemde taal te moeten gaan herhalen. Maar bedenk, dat toen onlangs de nieuwe 2^e kamervoorzitter werd geinstalleerd, dit ook gepaard ging met vertoon van ceremonieel, het afleggen van dure eden en het uitspreken van gewichtige voornemens. Zo zijn er vele gelegenheden waarbij je iets uitspreekt wat sterk op het herhalen van een mantra lijkt en daarbij dezelfde bedoeling heeft. Die bedoeling is om een bepaalde intentie eerst in de geest inprenten opdat die zich in de vorm zal manifesteren.

De mantra ‘Saha naavavatu’ behoort dus bij de shanti-mantra’s. Het is de mantra van de leraar en de leerling. Ze wordt dan ook bij uitstek herhaalt aan het begin van een les. Op talloze scholen in India is dit een mantra waarmee de dag wordt begonnen. Op you-tube vindt je vele ontroerende filmpjes van kinderen die de mantra samen reciteren. Ook vind je uiteraard hele ernstige recitaties terug van hindoe geleerden. Hier kun je nog meer de juiste uitspraak gaan ontdekken en beoefenen. Want het begint met het juiste gevoel voor de klank ontdekken. Een kind maakt zich immers ook nog niet zo druk om alle verborgen betekenissen achter ieder woord, het oefent zich eenvoudig spontaan in het herhalen van klanken die het hoort.

Het sanskriet is een wonderlijke taal. Met een enkel woord kun je werelden aan betekenissen blootleggen. Maar laten we nu dan beginnen met de vertaling en enige uitleg van de diepere betekenis;

‘Moge Dát (OM) ons beiden (leraar en leerling) beschermen en voeden en ons de kracht geven om samen ijverig te studeren’.

Dat klinkt eigenlijk als iets heel vanzelfsprekends, zeker voor ons Arnhemmers. Een ieder die dit leest zal voorzien zijn van een dak boven het hoofd, heeft een zeker inkomen (mag ik oprecht hopen), lijdt geen honger en is in de gelegenheid om te bestuderen wat hij maar wil. Dat wil zeggen, we zijn in de omstandigheden om zelf na te denken, te onderzoeken wat wij hier doen in deze wereld. Toch dienen we te beseffen dat we in een bevoorrechte positie verkeren. Er zijn in de wereld tallozen die nauwelijks een dak boven het hoofd hebben, nauwelijks genoeg te eten hebben en ook nauwelijks in staat zijn om onderwijs te krijgen. Enkel als aan onze basisbehoeften is voldaan; veiligheid, voedsel, onderwijs kunnen wij ons verder ontwikkelen als mensheid en blijven we niet steken in een primitieve survival of the fittest mentaliteit. Ieder beschaafd mens wenst zichzelf en alle wezens op aarde deze essentiele behoeften toe. Het kan dus beslist geen kwaad deze wens op tijd en stond te formuleren!

De mantra is zo samengesteld dat de wens gedaan wordt dóór en vóór de leraar en de leerling. Feitelijk is er geen verschil tussen die twee. De leerling is ook de leraar en de leraar zelf leert ook altijd door en is dus tegelijkertijd ook de leerling. Leven is leven in relatie. Op ieder moment staan we in relatie tot iets of iemand. In de spiegel van onze relaties zijn we tegelijk leraar en leerling. Als je meent dat jij gelijk hebt en het weet en de ander niet ontstaat er scheiding tussen de twee en is conflict onvermijdelijk. Omgekeerd is het ook al te gemakkelijk de verantwoordelijkheid buiten bij de ander neer te leggen en je te wentelen in een schijn van onwetendheid. Te zeggen; “Ik weet het niet en zij zullen toch wel weten wat ze doen”, wil feitelijk zeggen dat je gestopt bent met zelf leren. En dus ook met leven. Uiteindelijk is leven een leven lang leren. Je kunt stellen dat in ons leraar én leerling, zender én ontvanger, oorzaak én gevolg samen komen. Zo zie je maar dat achter die paar woorden ‘Saha naavavatu, shanau bhunaktu, saha vieryam karavaavahai’, al een hele gedachtewereld besloten ligt.

Aan wie dit alles gevraagd wordt, dat wordt eigenlijk niet uitgesproken. De mantra is aan AUM, of OM opgedragen. Moge OM ons beschermen, voeden, de inspiratie geven samen (de zin van het leven) te onderzoeken. OM is die essentie, het bewustzijn dat aan deze hele schepping ten grondslag ligt. Van geboorte tot dood, begin tot einde en zelfs aan dat wat er was voor het begin en zal zijn na het einde. De grieken kenden het als Alpha en Omega, in het Midden-oosten wordt die essentie verklankt als Amen of Ameen.

De mantra gaat dan verder met de wens dat onze studie vrucht mag dragen en licht mag brengen in ons bewustzijn, opdat we de zin van het bestaan en het antwoord op de vraag wie ik ben mogen ontdekken. Uiteraard betreft het hier de spirituele studie de we samen ondernemen, maar ook als het om zaken zoals studie van muziek, taal of andere wetenschappen gaat wordt de mantra herhaald. Ook dit klinkt ergens heel voor de hand liggend maar is het toch ook weer niet. Hoe goed de meeste leraren het ook bedoelen toch wordt er op school vooral onderwezen wát we moeten leren maar niet hoe te leren. We krijgen te horen wát we moeten denken maar leren in het geheel niet om zelf na te denken. Een vriendin van mij vertelde dat ze met vlag en wimpel slaagde omdat ze geleerd had de leerstof volmaakt te reproduceren, maar later compleet vast liep omdat ze nooit geleerd had wat met al die kennis zelf te doen.

Samen studeren, onderzoeken. Dat betekent niets voor waar aannemen, niets voor zoete koek slikken. Het klinkt zo vanzelfsprekend. Desalniettemin kan niemand ontkennen dat vandaag de dag die ruimte om zelf te denken op een verschrikkelijke wijze onder druk staat. Wat artsen voorschrijven, rechters aan uitspraken doen, de media ons dienen voor te spiegelen, een ander dan het voorgeschreven protocol volgen is nauwelijks nog mogelijk.  Een werkelijk eigen mening, een eigen zienswijze wordt niet op prijs gesteld. Integendeel, zelf denken wordt gecensureerd, beboet, veroordeeld. Zoals in de middeleeuwen kritisch denken op de brandstapel belandde, zo wordt vandaag de dag anders denken verkettert. Laten we dus de gelegenheid te baat nemen om samen yoga te doen, te ademen, ontspannen, wat mediteren. Ik weet zeker dat er nog meer licht in ons bestaan zal schijnen!

Het laatste deel van de mantra luidt; “Laat er geen disharmonie, onenigheid, tweespalt tussen ons zijn”.  Die tweespalt ontstaat ogenblikkelijk op het moment dat je een scheiding trekt tussen leraar en leerling, tussen ‘ik’ en de wereld. Jij bént de wereld en de wereld dat ben jij. Ook in de denkbeeldige scheiding tussen lichaam en geest wordt het zaad van verdeeldheid al gezaaid. Maar de betekenis gaat nog verder. Ook tussen jou en dat wat met OM verklankt wordt, de essentie, het Absolute, is in wezen geen scheiding. Daarmee verklankt deze mantra het ultieme inzicht dat uit een leven lang leren in ieder mens zal dagen! Dat inzicht brengt shanti, shanti, shanti; vrede, vrede, vrede!  

Wellicht heb je een heel ‘nuchtere’ en weinig spirituele visie op de wereld en kun je met de klank AUM en zijn transcendente betekenis helemaal niets aanvangen, vinden woorden als het Absolute, de essentie bij jouw geen weerklank. Wees je dan bewust dat er in deze stoffelijke wereld toch organisaties moeten bestaan die de boel hier een beetje in goede banen dienen te leiden. Daarom zijn er regeringen, en ngo’s als de VN, WHO en WEF. Vandaag de dag zijn zij het die de regie over de wereld hebben. We kunnen deze organisaties dan ook vriendelijk verzoeken ons te beschermen en ons niet langer angst aan te jagen. We mogen ze beslist vragen ons te willen voeden ipv vaccineren. We mogen iedereen met macht, naam en status  aansporen ieder wezen op aarde de ruimte te bieden om zelf het leven te onderzoeken zonder dat ons propaganda wordt opgedrongen. Wij mogen verlangen en zelfs eisen dat zij ervoor mogen zorgen dat er geen tweespalt onder ons geimplementeerd moge worden. Want wellicht juist het laatste deel van de mantra op dit moment zo actueel.  Is het niet de grootste uitdaging, de belangrijkste les die wij kunnen leren uit deze immense crisis, om te midden van alle tegenstellingen van wel of geen injectie, al dan geen klimaat-, mensenrechten-, vluchtelingen-, cyber-, Co2 en stikstofcrisis en welke crisis we nog maar bij kunnen verzinnen, steeds weer de eenheid voorbij alle tegenstellingen mogen ontdekken! Waarbij we weer dienen te beseffen dat eenheid iets totaal anders is dan uniformiteit. Laten zij, én wij uiteraard zelf ook, er dus ervoor zorgen dat er geen conflicten zijn, geen tweespalt gezaaid wordt opdat we leven in eenheid en vrede, vrede, vrede.

OM SHANTI, SHANTI, SHANTIH